Wady postawy - Czym są? Jak powstają? Jak je korygować?

Istnieje bardzo wiele różnorodnych definicji wad postawy. Dlatego postaram się przedstawić to zagadnienie poprzez porównanie pokrewnych sobie pojęć.  Z wadami postawy bardzo blisko są związane pojęcia takie jak: postawa prawidłowa i postawa wadliwa.
Pisząc o różnych postawach zajmę się postawami ciała, czyli indywidualnym ułożeniem ciała w pozycji stojącej. Postawa ciała którą oceniamy podczas badania, powinna być pozycją swobodną, inaczej mówiąc nawykową. Jeżeli taka postawa jest wadliwa i pacjent nie może jej skorygować poprzez świadome napięcie mięśni to możemy wówczas mówić o wadach postawy.  
Najczęstsze  wady postawy, rozpoznawane głównie u dzieci, choć spotykane  również u dorosłych to: plecy okrągłe, plecy wklęsłe, plecy okrągło-wklęsłe, plecy płaskie, wady klatki piersiowej. Wady kończyn dolnych zaliczane również do wad postawy to: koślawość kolan, szpotawość kolan, oraz różne wady stóp.
Należy zauważyć, iż w pojęciu wad postawy mieści się skolioza - czyli boczne skrzywienie kręgosłupa. Jednak ze względu na do końca nie wyjaśnione przyczyny ich powstawania oraz bardzo specyficzne i indywidualne metody leczenia, poniższe rozważania nie będą ich dotyczyły.
W tym artykule zajmę się głównie wadami kręgosłupa ponieważ są spotykane najczęściej.
Aby lepiej zrozumieć mechanizm powstawanie wad postawy, należy najpierw przyjrzeć się ogólnej budowie kręgosłupa. Patrząc z boku na kręgosłup, w odcinku szyjnym wygięty jest on do przodu, w odcinku piersiowym do tyłu, a w odcinku lędźwiowym znowu do przodu. Są to krzywizny fizjologiczne, co oznacza, że są niezbędne do prawidłowego przenoszenia obciążeń. Zwiększenie tych wygięć może zaburzyć poprawne funkcjonowanie, prowadzi do zmian czynnościowych, następnie strukturalnych, może powodować ból.
Tak więc plecy okrągłe to pogłębienie wygięcia kręgosłupa do tyłu w odcinku piersiowym. Analogicznie plecy wklęsłe to pogłębienie wygięcia kręgosłupa do przodu w odcinku lędźwiowym. Plecy okrągło-wklęsłe to połączenie dwóch poprzednich wad. Plecy płaskie to przypadek w którym wszystkie krzywizny są zniesione, a kręgosłup wygląda z boku na zupełnie prosty.

Jak powstają wyżej wymienione wady postawy?
Niestety najczęściej są to zaburzenia nabyte, czyli takie na których zaistnienie mieliśmy wpływ lub są wynikiem przebytych chorób. Mogą też to być wady wrodzone.
Wadom postawy towarzyszy nierównowaga mięśniowa, czyli zbytnie napięcie jednych grup mięśniowych, a osłabienie i rozciągnięcie mięśni, które działają przeciwstawnie.
 Zaburzenia te mogą być wynikiem przeciążenia mięśni pracą statyczną, niewłaściwą pozycją przy pracy, przebywaniem długo w niewłaściwych pozycjach.
Oczywiście takie przedstawienie mechanizmu powstawania wad postawy jest dużym uproszczeniem, ale dobrze oddaje istotę problemu jaki stawia terapia tych zaburzeń.
Pewne mięśnie mają skłonność do skracania swojej długości w odpowiedzi na przeciążenia. Są to tak zwane mięśnie toniczne. Jednak występują również mięśnie, które w odpowiedzi na przeciążenia rozciągają się, a tym samym osłabiają. Są to mięsnie fazowe.
Pierwszy etap leczenia polega głównie na rozciąganiu różnymi technikami mięśni przykurczonych (tonicznych). Dopiero po odzyskaniu prawidłowej długości uprzednio przykurczonych mięśni możemy zająć się wzmacnianiem mięśni osłabionych i rozciągniętych (fazowych).
Uzyskanie równowagi między tymi dwoma strukturami, pozwala na uzyskanie ergonomicznej pozycji stojącej, czyli postawy ciała, jak również na odpowiednią stabilizację kręgosłupa.    
Cały czas należy jednak pamiętać o wyeliminowaniu negatywnego stymulowania podczas dnia codziennego. Oznacza to, iż należy przestrzegać wskazówek terapeuty dotyczących profilaktyki oraz prawidłowych pozycji pracy.
 Leczenie wad postawy wymaga od pacjenta systematycznego wykonywania ćwiczeń, a od terapeuty bardzo dokładnej diagnozy i wdrożenia odpowiedniej terapii.

dr n. med. Michał Dwornik D.O.

 

 

 

Krioterapia

 

Zabiegi krioterapii należą do zabiegów termoterapii w procesie których dochodzi do utraty ciepła z organizmu.

 

Słowo krioterapia pochodzi od greckiego słowa kryos  - mróz, lód, i therapeia - leczenie[1] ,

a więc jest to leczenie temperaturami równymi lub niższymi od 0°C

 

Znane są w fizykoterapii zabiegi termoterapii w których wykorzystuje się temperatury wyższe od 0°C, a które również powodują utratę energii cieplnej z tkanek organizmu.

 

Powstaje zatem pytanie czy zabiegi z użyciem temperatury wyższej od 0°C możemy nazwać krioterapią?

 

Można by było przyjąć iż zabiegi termoterapii z użyciem temperatur wyższych od 0°C a nie wyższych od progu pobudliwości receptorów ciepła ( lub do momentu pobudzania receptorów zimna) to terapia zimnem.

 

W zależności od temperatury zastosowanego bodźca ( dawki energii zimna ) możemy wyróżnić zabiegi termoterapii:

 

-         termoterapię dostarczającej energię cieplną

 

-         termoterapię odbierająca energię cieplną;

 

• terapię zimnem,
• krioterapię
• kriostymulację (kriostymulacja oprócz odbioru energii cieplnej stymuluje reakcje ogólnoustrojowe)

 

Ponieważ zabiegi termoterapii z użyciem temperatur niskich (od 0°C do progu pobudliwości receptorów ciepła) nie są tak efektywne jak zabiegi krioterapii i kriostymulacji  i dlatego stosuje się je rzadko. Dlatego też mówiąc o zabiegach termoterapii odbierających energię cieplną z ciała przyjęło się stosować nazewnictwo krioterapia.

 

Miejsce krioterapii w systematyce stosowania niskich temperatur w medycynie;[2]

 

Najważniejsze czynniki krioterapii, od których zależy reakcja organizmu to: 

 

-         wielkość energii zimna aplikowanej w zabiegu[3]

-         mocy strumienia zimna[4]

-         szybkość ochłodzenia do temp. 0°C mierzonej na skórze

-         czas zabiegu

-         pobudliwość receptorów zimna

-         wielkość powierzchni oddziaływania zimna

-         przewodnictwa cieplnego tkanek organizmu

-         przewodnictwa cieplnego substancji schładzającej

 

 

 

 

 

Zatem o działaniu biologicznym krioterapii będzie decydować sposób przekazywania energii. Możemy wyróżnić dwa sposoby przekazywania energii stosowane w krioterapii:

 

-         mała moc w długim czasie ( 10 min - 60 min )

-         duża moc w krótkim czasie ( do 3 - 4 min)

 

W zależności od powyższego sposobu dawkowania energii uruchomiane są różne mechanizmy fizjologiczne.

 

Należy zauważyć iż nie stosujemy zabiegów krioterapii małej mocy w długim czasie w zabiegach ogólnoustrojowych z powodu złej tolerancji przez organizm.

 

 

1           Ze względu na powierzchnię oddziaływania bodźca termicznego możemy wyróżnić:

 

1.1         Zabiegi miejscowe

 

-         o działaniu stymulującym czyli szybko chłodzące

-         bez działania stymulującego czyli wolno chłodzące

 

1.2         Zabiegi ogólnoustrojowe

 

-         o działaniu stymulującym - według wielu autorów tylko zabiegi ogólnoustrojowe z użyciem temperatur -100°C do -180°C są prawdziwie zabiegami stymulującymi ośrodkowy układ nerwowy.[5] Trwają też dyskusje czy zabieg krioterapii z wyłączeniem głowy jest zabiegiem o charakterze  ogólnym. Wydaje się zasadne twierdzenie że zbiegi krioterapii ogólnej muszą być aplikowane na głowę, ponieważ największa liczba receptorów zimna znajduje się na twarzy.

 

 

2           Skutki działania energii termicznej - zimnej, w zależności od sposobu aplikacji.

 

 

2.1         Działanie dużą mocą (niską temperaturą -100°C do -180°C ) w krótkim czasie - efekt stymulacyjny ośrodkowego układu nerwowego w zabiegach  miejscowych i ogólnych:

 

-         szybkie tempo ochładzania

 

-         płytka penetracja w głąb tkanek [6]

 

-         silne pobudzenie receptorów zimna w skórze -ciałka Krausego[7]

 

 

 

 

 

-         zwężenie naczyń krwionośnych podczas trwania zabiegu i gwałtowne ich rozszerzenie po 4 minutach od zakończenia zabiegu ( nawet czterokrotnie szersze naczynia niż przed zabiegiem) utrzymujące się nawet do 2 godzin po zabiegu[8]

 

 

-         zmniejszenie bólu występujące 3-4min po zabiegu i utrzymujące się nawet 3-4 godziny po zabiegu w wyniku: ^[9]

 

•  hamowania uwalniania mediatorów bólu w wyniku spowolnienia procesów enzymatycznych,
• blokowania włókien C przez silną aferentację z receptorów zimna i wyłączenia bólu przez „bramki kontrolne” wg Melzacka i Walla,
• zmniejszenia przewodnictwa nerwowego,
• podwyższeniem progu odczuwania bólu.

 

-         zmniejszenie bólu w mechanizmie  syntezy endorfin w podwzgórzu pod wpływem silnej stymulacji z ciałek Krausego[10]

 

-         zmniejszenia napięcia mięśniowego już po 1 minucie stymulacji o temperaturze

-160 °C do -180°C, poprzez zmniejszenie przewodnictwa motoneuronów gamma w wyniku zmniejszenia aferentacji tworu siatkowatego, zmniejszenia pobudliwości zakończeń pierścieniowo - spiralnych[11]

 

-         działanie przekrwienne po 3-4 min od zakończenia zabiegu powoduje lepszą przemianę materii, eliminuje nagromadzone produkty przemiany materii, poprawia krążenie w obrębie naczyń chłonnych co powoduje zmniejszenie obrzęku  ( tylko w przypadku utrwalonych obrzęków 3-7 dni po urazie)[12]

 

-         zwiększenie metabolizmu komórkowego po 3-4 min od zakończenia zabiegu

 

2.2         Działanie dużą mocą (niską temperaturą -100°C do -180°C ) w krótkim czasie - efekt stymulacyjny ośrodkowego układu nerwowego w zabiegach  ogólnych:

 

-         wzrost stężenia w surowicy krwi; [13]

 

• adrenaliny,
• noradrenaliny,
• acetylocholiny,
•  kortyzolu, testosteronu (u mężczyzn),
• hemoglobiny, leukocytów i płytek krwi, kreatyniny.

 

 

 

2.3         Działanie małą mocą ( temperatura ok. 0°C ) w długim czasie - oddziaływanie miejscowe na tkanki :

 

-         wolne tempo ochładzania

 

-         głęboka penetracja w tkankach[14]

 

-         zmniejszenia napięcia mięśniowego po 10 minucie stymulacji o temperaturze

ok. 0°C, poprzez zmniejszenie przewodnictwa nerwowego, zmniejszenia pobudliwości zakończeń pierścieniowo - spiralnych^[15]

 

-         zmniejszenie skłonności do krwawień w wyniku długotrwałego skurczu naczyń krwionośnych 30 -60 min (przerwa 120 min i ponowna aplikacja)

 

-         zmniejszenie bólu w wyniku: hamowania uwalniania mediatorów bólu w wyniku spowolnienia procesów enzymatycznych,  , zmniejszenia przewodnictwa nerwowego, podwyższeniem progu odczuwania bólu.[16]

 

 

 

3           Wskazania do krioterapii:[17]

 

-         reumatoidalne zapalenie stawów,

 

-         usztywniające zapalenie stawów kręgosłupa,

 

-         łuszczycowe zapalenie stawów,

 

-         choroba zwyrodnieniowa stawów obwodowych i kręgosłupa,

 

-         dna moczanowa,

 

-         dyskopatie,

 

-         zapalenie okołostawowe ścięgien, torebki stawowej, mięśni,

 

-         fibrormialgia,

 

-         urazy stawów i tkanek miękkich.

 

• stosowane jak najszybciej po urazie - zabiegi z małą mocą ( temperatura ok. 0°C ) w długim czasie aplikowane 30 -60 min (przerwa 120 min i ponowna aplikacja)

 

• 7 dni po urazie lub z stabilnym wylewem krwawym -  zabiegi kriostymulacyjne z dużą mocą (niską temperaturą -100°C do -180°C)  i krótkim czasem stymulacji  

 

 

-         zespól Sudecka,

 

-         niedowłady spastyczne,

 

 

4           Krioterapia nie jest przeciwwskazana w następujących schorzeniach:[18]

 

-         toczeń rumieniowaty układowy (w początkowym stadium),

 

-         twardzina układowa (w początkowym stadium),

 

-         cukrzyca,

 

-         żylaki podudzi,

 

-         częstoskurcz napadowy,

 

-         metal w tkankach położonych głębiej,

 

-         choroba Reynauda,

 

 

5           Przeciwwskazania bezwzględne:[19]

 

-         krioglobulinemia,

 

-         kriofibryiłogemia,

 

-         agammaglobulinemia,

 

-         hemoglobulinuria napadowa,

 

-         ropno-zgorzelinowe zmiany na skórze,

 

-         neuropatie układu współzulnego,

 

-         choroby o.u.n. (kriosauna, kriokomora),

 

-         niedoczynność tarczycy (knosauna. kriokomora),

 

-         znaczna niedokrwistość (kriosauna, kriokomora),

-         stosowanie niektórych leków (neuroleptyki, alkohol),

 

-         wyniszczenie i wychłodzenie organizmu,

 

-         nietolerancja zimna,

 

-         zaawansowana miażdżyca,

 

-         choroba nowotworowa,

 

-         zespół Prinzmetaia,

 

-         obecność miejscowych odmrożeń,

 

-         uszkodzenie skóry,

 

-         klaustrofobia (w przypadku kriokomory).

 

 

 

6           Przeciwwskazania względne;[20]

 

-         wiek powyżej 65 lat,

 

-         wady aparatu zastawkowego serca,

 

-         dusznica bolesna wysiłkowa i spontaniczna,

 

-         zaburzenia rytmu serca o częstości wyższej niż 100/min,

 

-         przebyte zakrzepy żylne i zatory tętnic obwodowych,

 

-         labilność emocjonalna wyrażająca się mm. zwiększoną potliwością skóry.

 

 

7           Zabiegi stosowane w krioterapii;

 

7.1         Zabiegi miejscowe działające dużą mocą (niską temperaturą [-30°C]  -100°C

do -180°C ) w krótkim czasie

 

-         Kriostymulacja parami ciekłego azotu

 

• temperatura par azotu -160 °C do -196 °C
• t zab = 30s do 3 min

 

-         Kriostymulacja mieszaniną pary ciekłego azotu i powietrza atmosferycznego

 

• temperatura mieszaniny powietrza i  par ciekłego azotu od -100 °C do - 178 °C
• t zab. = 30s - 3 min

 

 

-         Krostymulacja  zimnym powietrzem

 

• temperatura powietrza -30 °C
• t zab. = 30s - 3 min

 

-         Kriostymulacja oparami ciekłego CO₂

 

• temperatura zabiegu -75 °C
• t zab. = 30s - 3 min

 

-         Masaż lodem

 

• temperatura lodu ok. 0°C (duże przewodnictwo cieplne, a także wymiana ciepła przez przewodzenie, dlatego mimo temperatury 0°C jest duża moc zabiegu)
• t zab. = 3 - 10 min.

 

 

 

 

7.2         Zabiegi ogólnoustrojowe działające dużą mocą (niską temperaturą -100°C do -180°C ) w krótkim czasie

 

-         Kriostymulacja ogólnoustrojowa w parach ciekłego azotuu

 

• temperatura ciekłego azotu w kriokomorze od -80°C do -160°C
• t zab. = 30s - 3 min.

 

-         Kriostymulacja ogólnoustrojowa w parach ciekłego powietrza

 

• temperatura par ciekłego powietrza -120°C
• t zab. = 30s - 3 min.

 

 

7.3         Zabiegi całego ciała z  wyłączeniem głowy działające dużą mocą (niską temperaturą -100°C do -180°C ) w krótkim czasie.

Istnieje spór czy te zabiegi możemy zakwalifikować do zabiegów ogólnoustrojowych

( zabiegi te odbywają się w specjalnych kabinach jednoosobowych zwanych kriosaunami

 

• temperatura ciekłego azotu w kriokomorze od -80°C do -160°C
• t zab. = 30s - 3 min.

 

 

 

 

7.4         Zabiegi miejscowe działające małą mocą ( temperatura ok. 0°C ) w długim czasie

 

-         Okłady z użyciem prefabrykowanych worków plastikowych z zawartością żelu silikonowego

 

• temperatura silikonu -5 °C do 0°C
• t zab. = 20 - 30 min

 

-         Okłady plastikowymi workami z lodem

 

• temperatura lodu -  0°C
• t zab. = 30 - 60 min

 

dr n. med. Michał Dwornik D.O.